Aziz Menas’in bayram günü 11 Kasim’dir. Romanos’a göre Misirli olan Menas, Diokletianus döneminde (284-305) Frigya ordusunda hizmet etmis, hiristiyan oldugunu ilan ettikten sonra sehit edilerek martir olmustur. Menas’in martir olusu hakkinda çesitli rivayetler vardir. Iskenderiye’li Athanasios’a göre 295′de Kütahya’da, II.Basileios Menologyasi’nda da kullanilan baska bir yaziciya göre, Maximinus yönetiminde Iskenderiye’de martir olmustur. Menas kültü Misir kökenlidir. Çesitli mucizeleri de olan azizin bir hikayeye göre, tabutu Istanbul’a uçarak gelmistir. Rölikleri I.Basileios döneminde yeniden kesfedilen aziz hacilarin ve tüccarlarin koruyucusu olarak saygi görmüstür (Kazhdan-Sevcenko 1991: 1339).
Menas’in tasvirleri Menas ampullalari, tas ve fildisi eserlerde görülür. Orijinal tasvirleri muhtemelen Abu Mina’daki mezarindadir. Menas, genellikle kisa tunik giymis, orans durusunda, iki yaninda birer deve olan genç bir adam olarak tasvir edilmistir (Kazhdan-Sevcenko 1991: 1339).
Menas ampullalari 5-7.yy. arasinda yapilmis ve Abu Mina’daki Aziz Menas Kompleksinde bulunmuslardir. Pismis topraktan yapilan bu haci siseleri yuvarlak, yassi gövdeli, boyun kisminin iki yaninda kulp bulunan kaplardir. Hacilarin memleketlerine mezarin sarnicindan alinan mucizevi-eulogia suyunu tasimalari için seri üretilmislerdir. 6-15 cm. yüksekliginde her iki tarafinda da figürlü tasvir olan bu ampullalarda Menas, genellikle orans durusunda, atribüsü olan diz çökmüs iki deve arasinda tasvir edilmistir. Bölgede bu tip ampullalarin yapildigi ve depolandigi bir atölye bulunmustur (Vikan 1991: 1340).
Azize Helena
Imparator Konstantin’in annesi olan azize Helena 250-257 arasinda Bithynia’da Drepanon’da (Yalova) dogmus, 330-336 arasinda Roma’da ölmüstür. Bayram günü Konstantin’le birlikte 21 Mayis’dir. Mütevazi bir kadin olan Helena Konstantius Khlorus ile tanisip onun cariyesi veya karisi oluncaya kadar bir han isletirdi. Evlendikten sonra gelecegin imparatoru Büyük Konstantin’i dünyaya getirmis, ancak kocasi Maximianus’un üvey kizi Theodora ile evlenince ondan ayrilmistir. Daha sonra, kocasi ölüp oglu imparator olunca saraya dönen Helena sarayda oglunun karisi Fausta’dan daha etkili olur.
Trier sarayinda taç giymis olarak Fausta, Konstantin’in üvey kizkardesi Konstantia ve genç Helena (Crispus’un karisi) ile birlikte tasvir edilmistir. Dogum yeri olan Drepanon’un adi Helena’nin onuruna Helenoupolis olarak degistirilmis ve Helenopontus eyaleti olusturulmustur. Yaklasik 325′de Helena ve Fausta augusta ünvanini alirlar. 326′da Crispus’un infaz edilmesinden sonra, Helena’nin muhtemelen Fausta’nin öldürülmesinde rol oynadigi düsünülmektedir.
Arianizm’e egilimli olan Helena, 326′da Kutsal topraklara dogru hac yolculuguna baslamistir. Bu yolculuk sirasinda Beytüllahim’de Dogum, Kudüs’te Göge çikis kiliselerini yaptirdigi bilinmektedir. Istanbul ve Anadolu’nun bir çok yerinde kilise yapilmasini saglamis, buna karsin hayatinin son yillarini Istanbul yerine Roma’da geçirerek Via Labicana’daki mausoleuma gömülmüstür.
En önemli islerinden biri gerçek haçi yani Isa’nin gerildigi çarmihi bulmasidir, bu nedenle çogu kez oglu Konstantin ile birlikte gerçek haçin yaninda tasvir edilmistir (Gregory 1991: 909). Göreme’de H.Onouphorios/ Yilanli kilisenin duvar resimlerinde böyle bir tasviri görmek mümkündür (Ötüken 1987: 56) . Azize Helena’nin kültü Imparator VI.Konstantin ve karisi Eirene’nin kendilerini Büyük Konstantin ve Helena ile bir tutmalari nedeniyle özellikle 8.yy.’da gelismistir (Gregory 1991: 909).
Read More about Aziz Mamas
